برآورد پارامترهای ژنتیکی و ترکیب‌پذیری عمومی و خصوصی لاین‌های ذرت با استفاده از یک طرح دی‌آلل

در این آزمایش، هفت لاین برگزیده ذرت همراه با 42 ژنوتیپ دورگ حاصل از تلاقی‌های دی‌آلل مستقیم و معکوس آن‌ها (روش یک گریفینگ) در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1385در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد فیروزآباد مورد ارزیابی قرار گرفتند. صفات مورد مطالعه شامل تعداد روز از جوانه‌زنی تا رسیدگی فیزیولوژیک، تعداد روز از ظهور کاکل تا رسیدگی فیزیولوژیک، ارتفاع بوته، ارتفاع بلال، طول بلال، وزن 100 دانه، عمق دانه، تعداد ردیف دانه در بلال، تعداد دانه در ردیف بلال و عملکرد دانه بودند. تفاوت بین ژنوتیپ‌ها و اثرات ترکیب‌پذیری عمومی (GCA) و ترکیب‌پذیری خصوصی (SCA) برای تمام صفات معنی‌دار بود. واریانس اثر تلاقی‌های معکوس برای صفات وزن 100 دانه، عمق دانه، تعداد ردیف دانه در بلال، تعداد دانه در ردیف بلال و عملکرد دانه معنی‌دار بود که نشان‌دهنده وراثت سیتوپلاسمی آن‌ها می‌باشد. بر‌اساس نسبت میانگین مربعات ترکیب‌پذیری عمومی به میانگین مربعات ترکیب‌پذیری خصوصی، اثر افزایشی ژن‌ها نقش بیشتری نسبت به اثر غیر‌افزایشی در کنترل صفات تعداد روز از جوانه‌زنی تا رسیدگی فیزیولوژیک، طول بلال، تعداد ردیف دانه در بلال و تعداد دانه در ردیف بلال داشت. دامنه تغییرات وراثت‌پذیری عمومی از 48 درصد برای تعداد روز از جوانه‌زنی تا رسیدگی فیزیولوژیک تا 89 درصد برای تعداد ردیف دانه در بلال و وراثت‌پذیری خصوصی از 10 درصد برای دو صفت تعداد روز از ظهور کاکل تا رسیدگی فیزیولوژیک و ارتفاع بوته تا 49 درصد برای طول بلال متغیر بود و نشان داد که برای صفات تعداد روز از ظهور کاکل تا رسیدگی فیزیولوژیک، ارتفاع بوته، ارتفاع بلال، وزن 100 دانه، عمق دانه و عملکرد دانه، اثر غیر‌افزایشی ژن‌ها دارای نقش بیشتری نسبت به اثر ‌افزایشی است. بر‌اساس هتروزیس نسبت به والد برتر، ترکیب‌پذیری عمومی و خصوصی برای والدین و دورگ‌ها، لاین‌های یک و چهار جهت افزایش طول بلال و تعداد دانه در ردیف بلال، لاین دو جهت افزایش عملکرد دانه، لاین سه جهت زودرسی، افزایش عمق دانه، تعداد ردیف دانه در بلال و عملکرد دانه، لاین پنج برای افزایش وزن 100 دانه، لاین شش برای افزایش وزن 100 دانه، تعداد ردیف دانه در بلال و عملکرد دانه و لاین‌ هفت برای افزایش وزن 100 دانه، عمق دانه و تعداد ردیف دانه در بلال مناسب بودند.